Mô hình kinh doanh là nền tảng của mọi doanh nghiệp, nhưng nó không chỉ đơn thuần là một khái niệm. Đây là một cấu trúc phức tạp bao gồm nhiều yếu tố liên quan đến cách thức doanh nghiệp tạo ra giá trị, thu hút khách hàng và đạt được lợi nhuận. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ về tầm quan trọng và sự phức tạp của mô hình kinh doanh.Trong bài viết này, Terus sẽ cùng bạn tìm hiểu khái niệm “mô hình kinh doanh là gì”, xem xét các thành phần chính của mô hình kinh doanh, vai trò của nó trong kinh doanh và cách xây dựng nó. Mô hình kinh doanh hiệu quả.
Mô hình kinh doanh là một bản thiết kế chi tiết, phác thảo toàn bộ quá trình hoạt động của một doanh nghiệp, từ việc hình thành ý tưởng, phát triển sản phẩm/dịch vụ, tiếp cận khách hàng đến tạo ra lợi nhuận. Nó là kim chỉ nam cho mọi hoạt động của doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp xác định mục tiêu, xây dựng chiến lược và đánh giá hiệu quả hoạt động.
Khách hàng mục tiêu là nhóm khách hàng mà công ty hướng tới. Việc xác định rõ ràng khách hàng mục tiêu là rất quan trọng, giúp doanh nghiệp định hướng nguồn lực và phát triển sản phẩm/dịch vụ thỏa mãn nhu cầu khách hàng.
Tuyên bố giá trị là lời hứa mà doanh nghiệp đưa ra với khách hàng, cam kết mang đến những lợi ích cụ thể và giá trị thực sự cho cuộc sống của họ.
Kênh phân phối là cách công ty đưa sản phẩm/dịch vụ đến với khách hàng. Có nhiều kênh phân phối khác nhau bao gồm: bán lẻ trực tiếp, bán lẻ trực tuyến, đại lý, nhượng quyền thương mại…
Quan hệ khách hàng là cách một công ty giao tiếp với khách hàng. Có nhiều loại mối quan hệ khách hàng khác nhau, bao gồm: mối quan hệ ngắn hạn, mối quan hệ trung hạn, mối quan hệ lâu dài.
Dòng doanh thu là cách mà một doanh nghiệp tạo ra lợi nhuận. Có nhiều nguồn thu nhập khác nhau bao gồm: bán hàng, phí dịch vụ, phí đăng ký, v.v.
Cơ cấu chi phí là cách công ty phân bổ chi phí. Việc xác định rõ ràng cơ cấu chi phí giúp công ty quản lý chi phí và tối ưu hóa doanh thu.
Mô hình kinh doanh đóng một vai trò quan trọng trong các công ty, bao gồm:
Mô hình kinh doanh là nền tảng của mục tiêu và chiến lược kinh doanh. Tạo ra một mô hình kinh doanh hiệu quả giúp doanh nghiệp xác định rõ ràng mục tiêu và chiến lược kinh doanh phù hợp.
Một mô hình kinh doanh hiệu quả giúp doanh nghiệp tạo ra lợi thế cạnh tranh so với đối thủ. Lợi thế cạnh tranh có thể đến từ giá cả, chất lượng sản phẩm/dịch vụ, kênh phân phối, quan hệ khách hàng…
Một mô hình kinh doanh hiệu quả là tấm vé thông hành để thu hút vốn đầu tư và nhân tài. Các nhà đầu tư và những cá nhân tài năng luôn tìm kiếm những doanh nghiệp có nền tảng vững chắc và tiềm năng phát triển lâu dài. Một mô hình kinh doanh rõ ràng, khả thi sẽ là yếu tố quan trọng để thuyết phục họ tham gia vào hành trình phát triển của công ty.
Xây dựng một mô hình kinh doanh hiệu quả đòi hỏi quá trình tập trung và kế hoạch cụ thể. Dưới đây là một quy trình 4 bước để giúp bạn bắt đầu:
Đây là lúc bạn trả lời câu hỏi: "Sản phẩm/dịch vụ của mình được tạo ra như thế nào?" và "Sản phẩm/dịch vụ đó đến tay khách hàng bằng cách nào?". Bạn cần mô tả chi tiết từng bước trong quá trình sản xuất, phân phối và bán hàng.
Quản lý hiệu suất là một quá trình liên tục, đòi hỏi doanh nghiệp phải không ngừng theo dõi, đánh giá và tối ưu hóa các hoạt động kinh doanh. Bằng cách thu thập và phân tích dữ liệu từ thị trường, khách hàng và các hoạt động nội bộ, doanh nghiệp có thể xác định các điểm mạnh, điểm yếu và cơ hội cải thiện.Dựa trên những thông tin này, doanh nghiệp sẽ điều chỉnh chiến lược kinh doanh, sản phẩm và dịch vụ để đạt được hiệu quả cao nhất. Đây là một vòng lặp không ngừng nghỉ, giúp doanh nghiệp luôn thích ứng với những thay đổi của thị trường và đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách hàng.
Ngày nay, có rất nhiều mô hình kinh doanh mới tồn tại dưới nhiều hình thức khác nhau và được các công ty triển khai nhằm mang lại giá trị và giải pháp cho khách hàng. Dưới đây, Terus xin chia sẻ đến các bạn những mô hình kinh doanh phổ biến nhất.
Mô hình bán hàng trực tiếp là một phương thức kinh doanh tối giản, loại bỏ các khâu trung gian, giúp sản phẩm đến tay người tiêu dùng một cách nhanh chóng và trực tiếp nhất. Nhờ đó, doanh nghiệp có thể kiểm soát tốt hơn chất lượng sản phẩm, giá cả và trải nghiệm khách hàng.Ví dụ về doanh nghiệp áp dụng thành công mô hình này phải kể đến DELL, một doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh máy tính cá nhân hàng đầu thế giới hiện nay với các phương thức bán hàng qua điện thoại hoặc trực tuyến (email, website…) mà không cần tới sự tham gia của các yếu tố trung gian như đại lý hay nhà phân phối.
Kinh doanh online đang là xu hướng tất yếu của thời đại. Với sự phát triển vượt bậc của công nghệ, các nền tảng thương mại điện tử ngày càng trở nên phổ biến, tạo điều kiện thuận lợi cho việc mua bán trực tuyến.So với mô hình kinh doanh truyền thống, kinh doanh online mang đến nhiều ưu điểm vượt trội như tiết kiệm chi phí, tiếp cận khách hàng rộng rãi và linh hoạt về thời gian và không gian. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp tăng trưởng nhanh chóng mà còn đáp ứng nhu cầu mua sắm ngày càng cao của người tiêu dùng.
Tiếp thị liên kết là hình thức kiếm tiền bằng cách giới thiệu sản phẩm/dịch vụ của người khác trên các nền tảng trực tuyến. Người bán nhận được hoa hồng khi khách hàng nhấp qua các liên kết để mua hoặc xem sản phẩm/dịch vụ.Ví dụ: KOL/KOC trên TikTok, Facebook và… có thể kiếm tiền hoa hồng về Cách hiển thị sản phẩm trên Lazada và Shopee và nhập các sản phẩm tiếp thị liên kết trong bài viết hoặc video của bạn.Khi khách hàng nhấp qua liên kết của bạn để mua hoặc xem sản phẩm, họ sẽ nhận được hoa hồng từ nhà cung cấp sản phẩm/dịch vụ.
Business Model Based Office, hay còn gọi là các đại lý tiếp thị, đóng vai trò như những đối tác chiến lược, cung cấp các giải pháp tiếp thị toàn diện cho các doanh nghiệp. Với đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm, các đại lý này không chỉ tư vấn chiến lược mà còn trực tiếp thực hiện các hoạt động tiếp thị, từ nghiên cứu thị trường, xây dựng thương hiệu đến triển khai các chiến dịch quảng cáo.Nhờ đó, các doanh nghiệp có thể tập trung vào cốt lõi kinh doanh của mình trong khi vẫn đảm bảo các hoạt động tiếp thị được thực hiện một cách chuyên nghiệp và hiệu quả.
Mô hình kinh doanh tư vấn là mô hình kinh doanh trong đó một công ty cung cấp dịch vụ tư vấn cho các công ty khác. Các công ty thuê chuyên gia tư vấn để giải quyết các vấn đề của khách hàng. Khách hàng trả cho công ty một khoản phí hàng giờ hoặc hàng ngày.Ví dụ: HRchannel là một công ty tư vấn cung cấp dịch vụ tuyển dụng nhân tài. Ngoài tuyển dụng, HRchannel còn cung cấp dịch vụ tư vấn và đào tạo để giúp các công ty cải thiện hoạt động.
Mô hình Freemium là một chiến lược kinh doanh thông minh, kết hợp giữa việc cung cấp sản phẩm miễn phí để thu hút người dùng và tạo cơ hội chuyển đổi họ thành khách hàng trả phí.Bằng cách cung cấp một phiên bản miễn phí với các tính năng cơ bản, doanh nghiệp có thể tiếp cận một lượng lớn người dùng tiềm năng và xây dựng lòng trung thành với thương hiệu. Khi người dùng đã quen với sản phẩm và nhận thấy giá trị của nó, họ sẽ dễ dàng nâng cấp lên phiên bản trả phí để tận hưởng những tính năng cao cấp hơn.
Mô hình kinh doanh thị trường đa diện là một mô hình kinh doanh thông minh, tập trung vào việc kết nối hai hoặc nhiều nhóm khách hàng có nhu cầu khác nhau. Các công ty hoạt động theo mô hình này đóng vai trò như một cầu nối, giúp các bên tìm thấy nhau và đáp ứng nhu cầu của nhau một cách hiệu quả. Ví dụ, các nền tảng chia sẻ xe như Grab kết nối hành khách cần đi lại với các tài xế có xe.
Mô hình kinh doanh ngang hàng là một mô hình kinh doanh kết nối trực tiếp người cung cấp sản phẩm/dịch vụ với người tiêu dùng thông qua một nền tảng trung gian. Các công ty sở hữu nền tảng này đóng vai trò như một "sàn giao dịch" ảo, tạo điều kiện thuận lợi cho các giao dịch diễn ra.Để đổi lại, các công ty này thu một khoản phí nhất định từ mỗi giao dịch thành công. Shopee là một ví dụ điển hình, nơi người bán có thể tạo gian hàng trực tuyến để bán sản phẩm của mình và Shopee sẽ thu một khoản phí hoa hồng từ mỗi đơn hàng.
Mô hình kinh doanh theo hình thức thuê bao mang đến sự linh hoạt và tiện lợi cho người dùng. Thay vì phải mua một sản phẩm một lần, khách hàng chỉ cần trả một khoản phí nhỏ hàng tháng hoặc hàng năm để sử dụng dịch vụ trong một khoảng thời gian nhất định.Điều này giúp khách hàng dễ dàng tiếp cận các sản phẩm và dịch vụ mới nhất mà không cần phải bỏ ra một khoản chi phí lớn ban đầu. Các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ theo hình thức thuê bao cũng có cơ hội tạo ra nguồn thu nhập ổn định và xây dựng mối quan hệ lâu dài với khách hàng.
Thương mại điện tử là một hình thức kinh doanh trực tuyến nơi người mua và người bán có thể giao dịch với nhau qua Internet. Mô hình này đã trở thành một lĩnh vực mũi nhọn của nền kinh tế và được cho là sẽ tiếp tục phát triển trong những năm tới.Để tạo mô hình điện tử, người bán phải xây dựng danh sách. sản phẩm trên các website hoặc nền tảng mua sắm trực tuyến. Người mua có thể đặt hàng trực tuyến và thanh toán bằng thẻ ngân hàng, ví điện tử… Người bán lập đơn hàng để quản lý thông tin khách hàng và tiếp tục giao hàng.Hiện nay có rất nhiều. Nhiều công ty đã thành công trong lĩnh vực thương mại điện tử, điển hình là: Shopee, Lazada, Tiki, Sendo,…Các công ty này đã xây dựng hệ thống bán hàng với website và các tầng thương mại điện tử tin cậy, đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Đáp ứng nhu cầu mua sắm của nhiều người tiêu dùng.
Sự bùng nổ của internet và sự phát triển của các công ty công nghệ đã đặt ra những thách thức lớn đối với quyền riêng tư của người dùng. Việc thu thập dữ liệu cá nhân trên quy mô lớn đã khiến nhiều người lo ngại về việc thông tin cá nhân của họ bị lạm dụng.Để giải quyết vấn đề này, các công ty công nghệ đã phát triển các công cụ và dịch vụ bảo mật, cho phép người dùng duyệt web một cách ẩn danh và bảo vệ thông tin cá nhân của mình. DuckDuckGo là một ví dụ điển hình, công cụ tìm kiếm này cam kết không theo dõi người dùng và cung cấp các tính năng bảo mật mạnh mẽ.
Trong số các mô hình kinh doanh phổ biến ở Việt Nam hiện nay, mô hình kinh doanh nhượng quyền được coi là mô hình nổi tiếng và phổ biến nhất. Bên nhượng quyền trao cho bên nhận quyền quyền bán sản phẩm hoặc dịch vụ, nhãn hiệu, bí mật thương mại, v.v. và thu các khoản thanh toán vào một thời điểm nhất định.Ví dụ của hình thức này bao gồm các thương hiệu chuỗi như Mixue, gà rán KFC, Lotteria, Lẩu băng chuyền Kichi Kichi, Starbucks, Subway, McDonald’s, …